W piątek 16 lutego szwedzka agencja informacyjna z branży gamingowej GLHF przekazała doniesienia o anulowaniu samodzielnego rozszerzenia do Disco Elysium w studiu ZA/UM i planach na zwolnienie 1/4 zespołu. Redakcji GLHF udało się też porozmawiać z wyznaczonymi do dymisji scenarzystami – jednym z nich był Argo Tuulik, ostatni w ZA/UM scenarzysta DE, który pracował w studiu od jego powstania i działał jeszcze przy analogowym RPG, na jakim bazuje nagradzany tytuł.
Tuulik potwierdził plotki o redukcji zatrudnienia w ZA/UM i zamknięciu projektu X7, który latem 2023 „wchłonął zdecydowaną większość ludzi z innego anulowanego projektu. Jednego z wielu”.
Jak przekazał scenarzysta, dwie godziny po otrzymaniu przez pracowników e-maila o zwolnienia od CEO ZA/UM Ilmara Kompusa została zorganizowana wewnętrzna telekonferencja, podczas której „Ilmar Kompus, jego szwagier Tõnis Haavel i prezes Ed Tomaszewski ogłosili anulowanie X7, zwolnienia w całym studiu i odpowiedzieli na kilka wcześniej wybranych pytań. Łatwych.” Był to podobno pierwszy raz w ciągu ponad siedmiu lat pracy Tuulika w ZA/UM, kiedy na jakimkolwiek spotkaniu mikrofony i komentarze zostały wyłączone.
Tuulik przytoczył też wypowiedź kierownictwa podczas rozmowy o zwolnieniach:
Dbamy o rozwój intelektualny, budujemy silne poczucie wspólnoty z naszym zespołem i tworzymy gry, które nie tylko dają rozrywkę, ale także mają głębokie znaczenie.
Jak podkreślił, „nie zmyślam tego gó**a. Dokładnie tymi słowami.”
W późniejszej wiadomości dział kadr poinformował, że wszyscy pracownicy otrzymają punktację w skali opartej o „obiektywne kryteria wyboru”, a osoby z najniższym wynikiem zostaną objęte cięciami. Według źródeł mają one dotknąć nawet 1/3 zespołu.
Scenarzyści X7 o toksyczności i dyskryminacji kobiet w ZA/UM
Współtwórcami projektu X7 był Argo Tuulik oraz pracująca w ZA/UM od 2022 roku główna scenarzystka Dora Klindžić, która także skomentowała sytuację dla GLHF:
[To było jak] urodzić się w Jugosławii w latach 90-tych: przegapiłeś imprezę, a teraz masz tylko rozlew krwi. Ostatnie dwa miesiące X7 były pełne kryzysu, wypalenia i konfliktów.
Dora Klindžić
Według deweloperki zwolnienia miały też charakter personalny i uderzyły w pracowników, którzy skarżyli się na warunki pracy w studiu.
GLHF zapytało też, jak zmieniła się sytuacja w ZA/UM po odejściu głównych twórców Disco Elysium, wytoczeniu procesów sądowych i publikacji traktującego o sprawie filmu dokumentalnego od People Make Games.
To jak przejście ze Związku Radzieckiego do faszystowskiej Federacji Rosyjskiej. Noszenie martwego ruchu kulturowego jak kostium ze skóry, odgrywanie roli komunizmu, kłamanie dla dolarów i jenów. Dokument od PMG zmienił wiele rzeczy w studiu. Dynamikę osobistą. Nic z tego na lepsze.
Argo Tuulik
Jak dodał potem na dawnym Twitterze Tuulik, Chris z kanału PMG „dał głos bezgłośnym w ogniu. Dał nam szansę, a mnie siłę, by przeciwstawić się niekompetencji i niesprawiedliwości w studiu.”
Scenarzyści rzucili też więcej światła na oskarżenia o złe traktowanie kobiet w ZA/UM, o którym wspominały wcześniej źródła GLHF. Zapytany, czy był świadkiem podobnych sytuacji, Tuulik odpowiedział:
Oczywiście. Trzeba by było być ślepym, żeby tego nie widzieć. W filmie dokumentalnym PMG była główna scenarzystka DE: Final Cut Helen Hindpere opisuje rozmowę z dyrektorem generalnym Tõnisem Haavelem, podczas której Tõnis na nią krzyczy. Jest tak głośno, że inny scenarzysta, który wszedł do środka, słyszy krzyk przez słuchawki i pyta: co to, kurwa, było? Tym scenarzystą byłem ja.
Znam co najmniej pięć kobiet, które opuściły lub zostały zmuszone do opuszczenia studia od czasu premiery Disco, wymieniając Tõnisa Haavela jako główny czynnik. [W studiu] nie ma kobiet na stanowiskach kreatywnych i bardzo niewiele kobiet na stanowiskach kierowniczych w ogóle.
Argo Tuulik
Kierownictwo ZA/UM w ogniu krytyki: „ryba gnije od głowy” i „to ludzie na szczycie (…) wyru**ali Elysium”
Tuulik przypomniał też redakcji, że Tõnis Haavel jest przestępcą finansowym – w 2014 roku został skazany przez estoński sąd za oszustwo inwestycyjne. Podczas wywiadu scenarzysta nie szczędził mocnych słów, jednoznacznie obarczając kierownictwo za problemy w studiu.
Ryba zaczyna gnić od głowy, a nie od ogona czy środka. Nie bądźcie źli na młodszego producenta, kierownika średniego szczebla, starszego artystę, menedżera społeczności itp. Oni nie wiedzieli, byli trzymani w niewiedzy. To nie ich wina. To ich miłość do Disco, a nie dystopijny totalitaryzm, sprowadziła ich tutaj. To także ich najgorszy koszmar.
To ludzie na szczycie – s***wysyny w butach żeglarskich i muszkach – wyru**ali Harry’ego, wyru**ali Kima, wyru**ali Roberta, Rostova, Helen, Olgę, Casha, wyru**ali Elysium, wyru**ali też ciebie i mnie. To nie są artyści, to profesjonalni s***wiele.
Argo Tuulik
Podobnie o podziale między osobami na najwyższych szczeblach a pracownikami wypowiadała się Dora Klindžić. Podkreśliła także, że w wyniku zwolnień niektórych członków zespołu czekają jeszcze poważniejsze konsekwencje – utrata statusu emigracyjnego w Wielkiej Brytanii i konieczność wyjazdu.
Widziałam dobrą pracę wykonaną w ZA/UM. Widziałam też kierownictwo i personel produkcyjny terroryzujący twórców, kłamiący, grający w gry o władzę, zwracający ludzi przeciwko sobie, niszczący relacje i poczucie własnej wartości. Nie spotkały ich za to żadne konsekwencje. (…)
Maska zsunęła się z twarzy kapitału. To, co pozostało w ZA/UM, to zimna, niedbała firma, w której menedżerowie toczą wojnę z własnymi twórcami, gdzie artyzm jest na drugim miejscu po własności, a strategia korporacyjna jest kształtowana przez arogancką pogardę dla własnej publiczności.
Dora Klindžić
Jak zauważali gracze od czasu pierwszych doniesień o problematycznej sytuacji w ZA/UM w październiku 2022 roku, historia studia w rozczarowujący sposób odzwierciedla antykapitalistyczne motywy w Disco Elysium. W trakcie rozmowy z GLHF Argo Tuulik uwzględnił też jednak nieco nadziei:
[ZA/UM] zawsze pozostanie studiem jednej gry. Jednostki z ZA/UM, ruch kulturowy, pozostawiły korporacyjne ciało za sobą jak kobra królewska wyślizgująca się z martwej skóry. Pamiętajcie, obiecaliśmy: Un jour je serai de retour près de toi. [fr. Pewnego dnia wrócę do ciebie. – przyp. red.]
Argo Tuulik
